Vuurwerk

De mooiste bijbelse belofte vind ik dat het op de nieuwe aarde nooit meer nacht zal worden, ik vind opstaan namelijk met afstand de grootste gruwel van het bestaan op de huidige aarde. Met één uitzondering: oudejaarsdag. Als ik ’s ochtend wakker word van de eerste rotjes voor m’n raam, staan m’n ogen meteen wijd open en heb ik weer evenveel kriebels in m’n buik als toen ik een jongetje van zes was. De jaarwisseling mag dan een nogal arbitrair moment zijn, het is wel een arbitrair moment dat al eeuwen gevierd word, een moment van terugkijken, van verwachting. En dat alles gecombineerd met oliebollen en vuurwerk. Kan er een mooiere dag bestaan?

Ik heb dan ook moeite met de schijnbaar totale ongevoeligheid voor dit soort rituele momenten in met name de groene, linkse hoek van het politieke vlak waarin ik me over het algemeen erg thuis voel. Ritueel slachten? Zielig, afschaffen! Zwarte piet? Discriminerend, afschaffen! Consumentenvuurwerk? Milieuonvriendelijk en gevaarlijk, afschaffen! Mijn probleem met deze neiging is dat er de nogal simplistische opvatting aan ten grondslag ligt dat alles dat niet logisch (lees: met de eigen ideologie) onderbouwd kan worden geen bestaansrecht heeft. Rituelen zijn inderdaad niet ‘logisch’, toch spelen ze een grote rol in het menselijk bestaan. Zou er iets anders zijn dat ze waardevol maakt?

Rituelen bestaan uit menselijke handelingen, maar overstijgen deze tegelijkertijd. Ze krijgen betekenis omdat ze ingebed zijn in geschiedenis en sociale context. Dat overstijgende is wat het ritueel zijn kracht geeft. Rituelen zijn onderdeel en afspiegeling van de samenleving waarvan ze deel uitmaken en hoewel ze net als die samenleving continu in beweging zijn, betekent dat niet dat je ze dan ook zomaar kunt veranderen.

Ik betoog niet dat we blind moeten zijn voor problemen rondom rituelen, maar we moeten ons ook niet blindstaren op logica. Rituelen zijn bij uitstek vormen waarmee we uitdrukking geven aan wat niet uit te leggen is. Door onze neiging alles in de menselijke invloedssfeer te trekken ontnemen we onszelf de ruimte voor verwondering en maken we het leven net zo vlak en grijs als de Nederlandse winterlucht. Ik wens ons toe dat die lucht af en toe gevuld mag zijn met spetterend vuurwerk en dat we daar met open monden naar zullen staren.

*Verschenen in Volzin nr. 1 - 2016