‘Samen kunnen we de wereld mooier maken’

Een business school roept bij veel mensen associaties op met stropdassen en bakken met geld verdienen. Maar bij de alternatieve business school Knowmads in Amsterdam gaat het er heel anders aan toe, ontdekte student humanistiek Jeroen Fierens (26). ‘We willen menselijkheid terugbrengen in het ondernemen.’

Het gebouw van business school Knowmads in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer ziet er wat vervallen uit. Onzeker stap ik naar binnen, een hoge, donkere gang in. De plaatjes op internet zagen er licht en vrolijk uit, is dit wel de goede plek? ‘Ben je hier voor de escape room?’ vraagt een stem uit het donker. ‘Eh, ik had een afspraak met Guus?’ ‘Oh oké, hij zit daar, die deur door.’ Ik loop verder en ineens ben ik in een ruime, lichte ruimte. Er staan een paar tafels, twee enorme boekenkasten van steigerhout, een comfortabele bank en in het midden van de ruimte prijkt een grote roze eenhoorn die zo te zien in zijn vorige leven een pallet was. Aan een bureau met daarachter twee jarentachtigbureaustoelen zit Guus Wink (32), een van de twee coördinatoren van de school. ‘Hier zit ik het liefst te werken. Ga maar eens op zo’n stoel zitten en je snapt wat ik bedoel: je wilt er nooit meer uit.’

Eigen pad

Terwijl Guus koffie voor me haalt, kijk ik om me heen. Toen ik de website bekeek, gingen van woorden als entrepeneural, big dreams en successful mijn haren een beetje overeind staan, maar wat ik hier zie lijkt in niets op het beeld dat ik bij een business school heb. Deze ruimte lijkt meer op een artistieke werkplaats dan op een school. Wink (32): ‘We noemen onszelf soms ook wel creative business school om te laten zien dat het hier niet alleen draait om stropdassen en geld’, legt Wink uit. ‘Maar je kunt Knowmads nooit helemaal goed omschrijven. De woorden die we gebruiken roepen altijd associaties op met gangbare ideeën over bedrijfsleven en onderwijs, terwijl wij juist begonnen zijn uit onvrede met die ideeën. Het hoger onderwijs is nog altijd grotendeels gericht op het opdoen van theoretische kennis en beroepsopleidingen gaan uit van traditionele beroepen, terwijl de wereld juist roept om mensen die dingen durven te ondernemen, die nieuwe wegen in durven te slaan. Wij willen mensen uitrusten met gereedschappen voor de wereld van de toekomst.’

Praktijkgericht

Ieder half jaar begint een nieuwe tribe van zo’n twaalf studenten aan de eenjarige opleiding. Na een opstarttraject van twee maanden stellen de studenten gezamenlijk het programma van de rest van het jaar samen. Co-creation heet dat. Professionals uit allerlei vakgebieden geven workshops over vaardigheden als marketing, ondernemerschap en projectontwikkeling, maar ook over minder voor de hand liggende onderwerpen als lichaamswerk, persoonlijk leiderschap en maatschappelijke innovatie en duurzaamheid. Daarnaast kunnen de studenten een professionele coach kiezen die ze tijdens het jaar (vrijwillig) begeleidt. De school is boven alles erg praktijkgericht. Wink: ‘We proberen de studenten zoveel mogelijk te stimuleren de mouwen op te stropen en zelf aan de slag te gaan. Je leert het beste door te doen.’

Wanneer de studenten van tribe 11 terugkomen van hun workshop meaningful meetings van die dag, blijkt dat de praktijk vaak weerbarstiger is dan het ideaal. Er wordt flink gemopperd. Ilan Siebert (25) uit Duitsland: ‘Het idee van Knowmads is dat als we iets willen, we zelf actie moeten ondernemen. Just do it, is het motto. Maar ‘just do it’ kan ook een excuus voor de staf worden om geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen. Wij hebben aan het begin van het jaar een budget gekregen en moesten zelf maar uitzoeken wat we ermee deden (deze nieuwe opzet is inmiddels weer afgeschaft, JF). Daarbij hebben we veel te weinig begeleiding gekregen.’ Wat het dan toch de moeite waard maakt? ‘It’s a place of belief. Hier kun je geloven dat je goed bent zoals je bent en dat we samen de wereld mooier kunnen maken. Daarom komen we hier uit de hele wereld naartoe, en loop ik hier na bijna een jaar nog steeds rond.’ Hij heeft zijn hoop gevestigd op self-organized organizations. ‘Organisaties zitten vaak vast in een hiërarchie: iedereen zit op zijn eigen eilandje en niemand voelt zich verantwoordelijk voor het geheel. De leidinggevende neemt uiteindelijk de besluiten, ook al weet een andere medewerker misschien veel meer van het onderwerp. Bij self-organized organizations ben je samen verantwoordelijk.’

Holistische benadering

Wibke Sandau (31) ontwikkelde al een aantal jaren educatieve concepten in Berlijn, toen ze afgelopen jaar besloot om haar werk op te zeggen en zich aan te sluiten bij tribe 12. Haar tribe heeft net het opstarttraject achter de rug en is nu bezig met het vormgeven van het eigen lesprogramma. ‘Hoewel ik mijn werk heel leuk vond, kreeg ik steeds meer behoefte om bewust een richting te vinden in mijn leven: Waarom doe ik wat ik doe? Wat wil ik eigenlijk écht? Daarom heb ik besloten naar Knowmads te komen. De faciliteiten stellen niks voor, maar het is hier toch ontzettend waardevol. Dat zit hem dus echt in de inhoud. Ik ben vooral geraakt door de holistische benadering van Knowmads: het gaat wel over business, maar business is altijd mensenwerk. Dat kun je alleen goed doen als je je bewust wordt van wie je zelf bent en hoe je verbonden bent met de wereld om je heen: je invloed, je verantwoordelijkheden. Co-creation helpt daarbij. Er is ruimte voor ieders ideeën, maar je moet je wel inzetten voor wat je wilt. Je kunt niet zomaar een aantal vakken kiezen uit een bestaand lesprogramma; het is vaak hard werken.’

Gezamenlijk ontbijt

Business als iets dat mensen verbindt, dat is nieuw voor mij. Maar ik zie het nog niet helemaal voor me. Daarom neem ik contact op met oud-student Bas Pastoors (28), die samen met jaargenoot Tom Verstappen (28) in Amsterdam een co-working café opzette, een plaats waar creatieve zelfstandig ondernemers kunnen werken, eten en elkaar ontmoeten: Wicked Grounds. Pastoors: ‘We wilden vooral doen wat we leuk vinden, iets moois neerzetten, onszelf omringen met een fijne groep mensen. En ook anderen die kans geven.’
Net als bij Knowmads is er bij Wicked Grounds op maandagochtend een gezamenlijk ontbijt met check-in waar iedereen kan delen wat hem bezighoudt. De werkplek loopt goed en inmiddels zijn er ook een vergaderruimte en event space bijgekomen. Een flinke groei dus voor het bedrijf, maar daar is het ze niet om te doen. ‘Het gaat niet om winst of groei, we zijn kostenneutraal, wat betekent dat we alle winst terug stoppen in de onderneming. De werknemers verdienen evenveel als wij, geen grote bedragen, maar genoeg om prima van te kunnen leven.’ Waar het ze dan wel om te doen is? ‘Een ruimte creëren waar mensen zich op hun gemak voelen, waar creatieve processen op gang kunnen komen, de menselijkheid terugbrengen in het ondernemen. Als dat lukt, ben ik gelukkig. Dat zit hem soms in kleine dingen, bijvoorbeeld na een borrel een schaal met flesjes water en Marsen neerzetten voor de terugreis. Ik heb weleens gehoord dat de beheerders van een vergaderruimte 50 euro extra factureerden omdat er een paar stoelen bijgeschoven moesten worden. Dan is toch alle menselijkheid weg?’

Droom

’s Avonds woon ik een open avond bij in het gebouw van Knowmads. We krijgen de opdracht ons voor te stellen wat we met onze levens zouden doen als geld geen rol zou spelen. Vervolgens brainstormen we in kleine groepjes over wat we nodig zouden hebben om die droom te verwezenlijken: een uitgebreid netwerk, marketingskills, zangles, doorzettingsvermogen, een zeilboot. Pieter Spinder (48), de initiatiefnemer van Knowmads, schrijft alles op een groot vel papier. Als we klaar zijn, schrijft hij erboven: ‘Eerste versie lesprogramma tribe 13’. Dan draait hij zich om en kijkt ons met pretoogjes aan door zijn ronde brillenglazen: “Welkom bij Knowmads, welcome home!”

KADER: Knowmads

Knowmads werd in 2010 opgericht door Pieter Spinder. De school wil een platform bieden voor mensen die een positieve bijdrage aan de wereld willen leveren. De opleiding duurt één (fulltime) jaar en wordt door de studenten zelf samengesteld uit workshops van een of meerdere dagen en projecten met bedrijven. De opleiding kost € 6.950,-. Dat lijkt veel, maar is weinig in vergelijking met regulier onderwijs. Omdat de opleiding (bewust, om vrijheid te behouden) niet geaccrediteerd is, betaalt de Nederlandse overheid niet mee en moet de student het hele bedrag zelf betalen. Duitse studenten kunnen overigens wel aanspraak maken op financiering vanuit hun eigen overheid. Om de kosten te drukken, wordt het gebouw grotendeels zelf onderhouden. De studenten komen uit de hele wereld – de meesten uit Nederland en Duitsland – en zijn tussen de 18 en 35 jaar oud. Een deel van de studenten richt tijdens of na de opleiding een eigen onderneming op, de rest gaat freelance aan de slag of past de opgedane kennis en vaardigheden toe in het bedrijfsleven.

Verschenen in Genoeg - lente 2016